So’lak bezlarining yallig'lanish kasalliklari klinikasi va differensial diagnostikasi бесплатное чтение

Kirish

So’lak bezlari kasalliklarini beshta asosiy guruhga bo'lish mumkin: 1) yallig'lanish kasalliklari (nospesifik va o'ziga xos); 2) tizimli kasalliklar; 3) so‘lak tosh kasalligi; 4) o'smalar va o'smaga o'xshash kasalliklar (kistalar); 5) so‘lak bezlarining shikastlanishi va ularning oqibatlari. Biroq, A. V. Klementov (1970) ta'kidlaganidek, hozirgacha ushbu kasalliklarning umumiy qabul qilingan yagona tasnifi mavjud emas. Bu, ayniqsa, surunkali yallig'lanish jarayonlari va o'smalar uchun to'g'ri keladi.

So’lak bezlarining yallig'lanish kasalliklarining zamonaviy tasniflarini hisobga olgan holda [Klementov AV, 1970; Vasilev G. A., Panikarovskiy V. V., Romacheva I. F., 1972], shuni ta'kidlash kerakki, ularning tasnifida oxirgi uchta muallif so’lak tosh kasalligi yallig'lanish kasalliklari guruhiga kiradi va A. V. Klementov uni alohida guruhga aj'ratadi.

So’lak bezlarining yallig'lanish kasalliklarining etiopatogenezini hisobga olgan holda, A. V. Klementovning (1970) so'lak tosh kasalligini alohida kasalliklar guruhiga ajratish maqsadga muvofiqligi haqidagi fikriga qo'shilish kerak. Shuning uchun yuqoridagi muallifning tasnifi yanada oqilona bo'lib, so’lak bezlarining yallig'lanish kasalliklari klinikasini taqdim etishda biz unga rioya qilamiz.

So’lak bezlarining yallig'lanish sabablari haqidagi savolga kelsak, ushbu kasalliklarni o'rgangan barcha mualliflar bir ovozdan ular infektsiyaning so’lak beziga kirib borishi natijasida yuzaga kelgan degan fikrda. Ko'pincha so’lak bezlarida yallig'lanish jarayonlari og'ir yuqumli kasalliklar bilan va qorin bo'shlig'i organlarida jarrohlik aralashuvlardan keyin sodir bo'ladi. Bunday so'nggi holatlarda, asosan, parotid so’lak bezlari ta'sir qiladi.

Ammo so’lak beziga infektsiyaning kirib borishi yo'llari masalasida mualliflar o'rtasida sezilarli farqlar mavjud. Shunday qilib, G. A. Vasilev, V. V. Panikarovskiy va I. F. Romacheva (1972) qo'zg'atuvchining og'iz bo'shlig'idan asosiy chiqarish yo'li orqali, limfa tizimi orqali – limfogen yo'l bilan yoki qon aylanish tizimi orqali gematogen yo'l bilan so’lak beziga kirishi mumkinligini ko'rsatadi.. Ammo 1950 yilda I. G. Lukomskiy yiringli infektsiyaning parotid so’lak beziga qon yo'li orqali kirib borishi isbotlanmagan deb tan olinishi kerakligini ta'kidladi va limfogen yo'lni hisobga olgan holda, u ko'plab limfa tugunlari moddada joylashganligini ta'kidladi. parotid so’lak bezi yallig'lanishi va so’lak bezini yuqtirishi mumkin, ammo infektsiyaning tarqalish usuli limfogen emas, balki uning uzunligi bo'ylab to'g'riroq hisoblanadi. A.V. Klementov (1967) ta'kidlaganidek, mikroorganizmlarning bezga kirishi og'iz bo'shlig'idan chiqarib yuborish yo'li (bezning stomatogen infektsiyasi) orqali sodir bo'ladi va so'lak bezlari infektsiyasining gematogen va limfogen yo'llari hozirgi vaqtda ko'pchilik tomonidan inkor etiladi. mualliflar. A. A. Sakovich (1976) eksperimentda so'lak bezlarining yallig'lanish kasalliklarini rivojlanishida so'lakning oqishi va infektsiyaning stomatogen yo'lining kechikishi etakchi ahamiyatga ega ekanligini aniqladi.

Virusdan kelib chiquvchi sialodenit. epidemik parotit (svinka)

Parotit -1934 yilda Jonson va Goodposture tomonidan ajratilgan filtrlanadigan virus tufayli kelib chiqqan o'tkir yuqumli kasallik.

6 yoshdan 15 yoshqacha bo'lgan bolalar asosan kasallanadi. Biroq, parotit ham erta yoshda, shuningdek, kattalarda, asosan ayollarda paydo bo'lishi mumkin.

Epidemiologik nuqtai nazardan, kasallikning bolalar uy xo'jaligi bilan yaqin aloqada bo'lgan kichik guruhlarda tarqalishi odatiy holdir. Virusning kasal odamdan sog'lomga o'tishi havo tomchilari orqali sodir bo'ladi, ammo kontakt infektsiyasi (ob'ektlar orqali) ehtimoli istisno qilinmaydi.

Inkubatsion muddati o'rtacha 2 dan 3 haftagacha davom etadi.

Kasallikning o'rtacha og'irligida prodromal davr 2-3 kun davom etadi va xolsizlik, titroq, bosh og'rig'i, bo'yin, bo'g'inlar va ekstremita mushaklaridagi og'riqlar bilan tavsiflanadi. Ba'zida tana haroratining biroz ko'tarilishi va og'iz bo'shlig'ida quruqlik kuzatiladi.

Kasallik o'tkir titroq va tana haroratining 37,5 ° С dan 38-39 ° С gacha keskin ko'tarilishi bilan boshlanadi, bu kun davomida maksimal darajaga etadi. 1-2 kundan keyin parotid so’lak bezlari shishiradi – birinchi navbatda, keyin ikkinchi. Shishishning kuchayishi davri 3-5 kun davom etadi. Shu bilan birga, kollateral shish paydo bo'ladi, buning natijasida aurikullarning loblari tashqariga chiqadi, bir bez har doim boshqasidan ko'ra ko'proq shishiradi. Jarayonda submandibular va til osti so’lak bezlarining ishtiroki bo'yinga tarqaladigan shish bilan birga keladi. So’lak bezlarining eng aniq shishishi odatda taxminan 4-7 kun davom etadi. Shish ustidagi teri tarang, ammo normal rangga ega. Shishgan bezlar yumshoq, palpatsiya paytida og'riqli. O'z-o'zidan og'riq paydo bo'lishi qayd etiladi, bu og'izni ochish bilan kuchayadi. Og'iz bo'shlig'ini tekshirganda kataral stomatit, farenks shilliq qavatining giperemiyasi qayd etiladi. So’lak kanalini palpatsiya qilishda u shnur shaklida aniqlanadi. Og'iz atrofidagi shilliq qavat, qoida tariqasida, keskin giperemikdir. Shishgan bezdan salivatsiya keskin kamayadi, ba'zan esa butunlay yo'q.

Parotit uchta og'riqli nuqtaning mavjudligi bilan tavsiflanadi: 1) pastki jag'ning bo'g'im boshi sohasida, aurikula tragusi oldidan: 2) pastki jag tirqishi ostida va 3) tepada. mastoid jarayoni.

Qonni tekshirganda, o'rtacha leykotsitoz, kamroq – leykopeniya, o'rtacha monotsitoz va limfotsitoz; ESR odatda normal diapazonda bo'ladi.

Kasallik boshlanganidan 7-12 kun o'tgach, kasallikning klinik ko'rinishlari pasayishni boshlaydi; shishish asta-sekin kamayadi o'zgarib turadi, tana harorati normal holatga qaytadi. Keyingi 4-7 kun ichida tuprik bezlari normal hajmga ega bo'ladi.

Parotit davrida so’lak bezlari zararlanishi bilan bir qatorda ba'zan yurak-qon tomirtizimi, oshqozon-ichakyo'llari, oshqozon osti bezi, moyaklar (o'g'il bolalarda), eshitish va ko'rish organlarida, shuningdek, asab tizimida o'zgarishlar kuzatiladi.

Differentsial tashxis

Parotitning yorqin klinik ko'rinishiga qaramay, adabiyotda uning diagnostikasidagi ko'plab xatolar tasvirlangan. Shunday qilib, A. V. Klementov (1967) donolik tishlarining qiyin otilishi asosida perikoronitli Gertsenbergning soxta parotitini parotit bilan adashtirilgan holatlarni ko'rsatdi. A. A. Sakovich (1976) kasalxonaga yotqizilgan bemorlarning 35,2 foizini ta'kidladi bilano'tkir parotit epidemiya sifatida noto'g'ri tashxis qo'yilgan parotit.

Ushbu ma'lumotlar parotit bilan og'rigan bemorlarda differentsial diagnostika zarurligini aniqlaydi. Epidemik parotitni Gertsenbergning soxta parotitidan, parotid sohaning boshlang'ich xo'ppozi va flegmonasidan, o'tkir va kuchaygan surunkali nonspesifik sialadenitdan farqlash kerak. Oxirgi ikkita kasallik bilan differentsial tashxis ularning klinik ko'rinishidan keyin keyingi bo'limlarda tasvirlanadi.

Gertsenbergning soxta parotiti bilan parotitni differentsial diagnostika qilish zarurati belgilangan ikkinchisining klinik ko'rinishlari parotit klinikasiga juda yaqin ekanligi.

Gertsenbergning soxta parotiti – tilning ildizidan, ikkinchi va uchinchi pastki katta limfa tugunlariga infektsiyaning kirib borishi natijasida yuzaga keladigan parotid-chaynash fastsiyasi ostida joylashgan limfa tugunlarining yallig'lanishi. Molarlar yoki nazofarenks yoki bodomsimon bezlardan,bilan bu limfa tugunlari bog'langan.

Shu bilan birga, parotid so’lak bezining sohasini palpatsiya qilish paytida o'z-o'zidan og'riqlar va og'riqlar mavjud; uning shishishi, terining kuchlanishi, tana haroratining 37,5-38 ° S gacha ko'tarilishi qayd etilgan.

I. G. Lukomskiy (1950) ta'kidlaganidek, parotid limfadenitni parotid sialadenitdan ajratib turadigan yagona va asosiy simptom disfunktsiyadir.

so’lak bezi. Parotit limfadenit (Gerzenbergning soxta parotiti) bilan parotitdan farqli o'laroq, so’lak buzilmaydi. Parotid mintaqani massaj qilish paytida shaffof so’lak ajratuvchi kanalning ochilishidan chiqariladi. Bundan tashqari, Gerzenbergning parotitlari odatda bir tomonlama jarayondir.

Abses yoki flegmona bilan parotitni differentsial tashxislash zaruratiparotid mintaqasi sti ularning birqator o'xshash belgilari bilan belgilanadi: bu jarayonlar harorat reaktsiyasi, parotid mintaqasining shishishi, o'z-o'zidan og'riq va palpatsiya paytida og'riq bilan birga keladi.

Epidemik parotit parotid qismining xo'ppozi yoki flegmonasidan farq qiladi, chunki u ikki tomonlama jarayon bo'lib, xo'ppoz yoki flegmona odatda bir tomonlama bo'ladi. Parotitda parotid tuprik bezlari hududida infiltratsiya bo'lmaydi, uning ustidagi teri, yaltiroq bo'lsa-da, normal rangga ega. Tishlar sohasida og'riq sezilmaydi. Xo'ppoz yoki flegmona bilan terining aniq infiltratsiyasi, kuchlanishi va giperemiyasi mavjud. Tish sohasida o'tkir og'riq bor, bu yuqumli jarayonning birlamchi lokalizatsiyasi manbai bo'lib, bu tishning perkussiyasi bilan kuchayadi. Tuprik bezining chiqarish funktsiyasi saqlanib qoladi. Parotitda ta'sirlangan bezdan so'lak ajralishi keskin kamayadi, ba'zan esa butunlay yo'q.

O’tkir nospetsifik sialodenit

O'tkir nonspesifik sialoadenit ko'pincha o'tkir yuqumli va boshqa og'ir kasalliklarga chalingan bemorlarda, shuningdek, qorin bo'shlig'i organlarida operatsiyalardan keyin parotid so’lak bezida kuzatiladi. Parotid so’lak bezi odatda ta'sirlanadi. Og'iz bo'shlig'idan infektsiya giposalivatsiya fonida ekskretor kanal orqali bezga kirib boradi, deb ishoniladi.

Submandibulyar, til osti va kichik so’lak bezlari parotid bezlarga qaraganda kamroq tez-tez o'tkir yallig'lanish jarayoni bilan ta'sirlanadi, bu G. A. Vasilev, V. V. Panikarovskiy va I. F. Romacheva (1972) ma'lumotlariga ko'ra, ushbu bezlardan so'lak sekretsiyasi bilan izohlanadi. og'iz bo'shlig'idan mikrofloraning bezlar kanallariga kirib borishiga to'sqinlik qiluvchi katta miqdordagi musin.

Patologik jihatdan o'tkir nonspesifik sialoadenitning uchta shakli mavjud: seroz, yiringli va gangrenoz.

O'tkir nonspesifik sialadenitning klinik ko'rinishi yallig'lanish iarayonininq lokalizatsiya qilinqan bez va bu yalliq'lanishnin qanday shakliga bog'liq.

O'tkir nospetsifik yallig'lanish jarayoni parotid so’lak bezida lokalizatsiya qilinganida – o'tkir parotit mavjud jiddiy kasallik fonida yoki operatsiyadan keyingi davrda, u birinchi navbatda og'iz bo'shlig'ida quruqlik hissi, og'riq paydo bo'lishi sifatida namoyon bo'ladi. Ovqatlanish bilan og'irlashadi va parotis mintaqasida shish paydo bo'ladi, haroratning yuqori raqamlarga ko'tarilishi va umumiy holatning yomonlashishi. Shish faqat parotid tuprik bezining sohasini egallaydi, quloq bo'lagini ko'tarib, tepada zigomatik yoy darajasiga etadi, old tomondan – chaynash mushaklarining old chetiga, orqada – mastoid jarayoniga, pastdan – gacha. pastki jag'ning pastki qirrasi. Bez mintaqasida palpatsiya paytida o'rtacha, cheklangan to'qimalar infiltratsiyasi qayd etilgan. Kasallikning boshlanishida terining giperemiyasi kuzatilmaydi. Og'iz ochilishi buzilmaydi. Og'iz bo'shlig'ida chiqaruv yo’li soxasidagi shilliq qavat sezilmas darajada giperemiyalangan.

Odatda kanaldan oz miqdorda xira so’lak chiqariladi.

Ta'riflangan klinik ko'rinish yallig'lanishning seroz shakliga mos keladi. Ushbu shakl etarlicha tez (2-3 kun ichida) yiringli shaklga aylanishi mumkin.

Shu bilan birga, og'riq keskin kuchayadi, shishish kuchayadi, bu bukkal, temporal va submandibulyar hududlarga tarqaladi. Shish joyida terining giperemiyasi va kuchlanishi paydo bo'ladi. Og'riqli infiltrat palpatsiya bilan aniqlanadi, u butun parotid-chaynash maydonini egallaydi, ba'zan esa qo'shni hududlarning to'qimalariga tarqaladi. Dalgalanishlar odatda kuzatilmaydi. Ba'zi hollarda yiringning chiqishi tashqi eshitish yo'lida sodir bo'ladi, chunki bu joyda bezning o'ziga xos fastsiyasi yo'q va ba'zida yiring bezning fastsiyasi bilan qoplanmagan faringeal jarayoni bo'ylab pastga, pastga tushishi mumkin. perifaringeal to'qimalar.

Yallig'lanishning yiringli shakli bilan og'izni ochish odatda cheklangan. Chiqaruvchi kanalning og'zini tekshirganda, undan yiring oqadi.

Ba'zi hollarda parotid so’lak bezining o'tkir nonspesifik sialadeniti keng nekroz va septik holat bilan gangrenoz yallig'lanish sifatida davom etishi mumkin.

Bezning nekrotik joylari asta-sekin sekvestrlanadi va yupqalashgan teri orqali chiqariladi. Ba'zida butun bezning nekrozi vujudga keladi. O'limga olib keladigan oqibatlar bo’lishi xam mumkin.

O'tkir nonspesifik sialoadenitda qon rasmi yiringli yallig'lanish jarayonlariga xos bo'lgan o'zgarishlar bilan tavsiflanadi.

Parotid so’lak bezining yallig'lanishining seroz va yiringli shakllari bilan kasallikning yaxshi kechishi bo'lsa, yallig'lanish jarayonlari 15-20 kundan keyin asta-sekin pasayishni boshlaydi.

Submandibulyar so’lak bezining o'tkir nonspesifik yallig'lanishi birinchi navbatda posterior submandibulyar mintaqada shishish bilan namoyon bo'ladi. Bimanual palpatsiyada kattalashgan zich, og'riqli bez aniqlanadi, uning harakatchanligi biroz cheklangan. Uning kanalidan tupurik chiqishi odatda kamayadi. Keyinchalik, yallig'lanishning kuchayishi bilan, bezning yiringli birlashishi sodir bo'lganda, submandibulyar mintaqada shishish sezilarli darajada oshadi va bezni o'rab turgan to'qimalarning aniq infiltratsiyasi paydo bo'ladi. Teri qizarib ketadi, cho'ziladi, porloq bo'ladi. Yutish paytida og'riq bor. Yiringli yallig'lanish bosqichida palpatsiya paytida, submandibular so’lak bezini his qilishning iloji yo'q, faqat uning kanali bo'ylab og'riq qayd etiladi, undan yiring chiqariladi. Kasallik 2-3 haftagacha davom etadi.

Differentsial diagnostika

O'tkir nospesifik sialoadenitning differentsial diagnostikasida bir qator patologik jarayonlarni yodda tutish kerak: parotit, xo'ppoz, flegmona, parotid-chaynash yoki submandibulyar limfadenit, kuchaygan surunkali nonspesifik sialadenit.

Parotit bilan parotit so'lak bezining o'tkir nonspesifik sialadeniti (o'tkir nonspesifik parotit) ning differentsial diagnostikasitomonidan kerak katta yoshli bemorlarda ushbu ikki kasallikda bir qator o'xshash belgilar mavjudligi sababli: ikkala kasallik ham tana haroratining ko'tarilishi, parotid tuprik bezlarining ko'payishi va og'rig'i bilan boshlanadi, ikkala kasallik ham giposalivatsiya bilan kechadi.

O'tkir nonspesifik parotit epidemik parotitdan farq qiladi, chunki u bilan giperemiya va parotid so’lak bezining joylashgan joyidagi to'qimalarning aniq infiltratsiyasi shishgan joyda terida juda tez paydo bo'ladi.

Parotit teri bo'yin bezi ajoyib tarzda cho'zilgan, ammo giperemik emas va shishgan bezning o'zi yumshoq. Qo'shni to'qimalarning infiltratsiyasi, qoida tariqasida, kuzatilmaydi.

O'tkir nonspesifik parotit ko'p hollarda bir tomonlama jarayon bo'lib, ko'pincha hamroh bo'ladi. Umumiy og'ir kasalliklar yoki operatsiyadan keyingi davrda yuzaga keladi davr, ayniqsa qorin bo'shlig'iga aralashuvlar paytida va parotit, qoida tariqasida, ikki tomonlama jarayon, virusli ' kelib chiqishi. Dastlab kanaldan o'tkir nonspesifik parotitda (loyqa so’lak kam miqdorda chiqariladi, keyin esa yiring ajraladi. Epidemik parotitda odatda shaffof so’lak ajralib chiqadi, garchi odatdagidan ancha kam miqdorda bo'lsa ham.

O'tkir nonspesifik parotitda oq rangdagi qon o'zgarishlar yiringli jarayonga xosdir. Parotit bilan oq qonda sezilarli o'zgarishlar bo'lmaydi.

Parotid-chaynash yoki submandibulyar soxaning absesi yoki flegmonasi bilan o'tkir o'ziga xos bo'lmagan sialoadenitning differentsial diagnostikasi zarurati belgilaydi -quyidagi umumiy xususiyatlar bilan: harorat reaktsiyasi, parotid- chaynash yoki submandibulyar mintaqada shish paydo bo'lishi, og'riq paydo bo'lishi, terining kuchli giperemiyasi va bu sohalarda infiltratsiya, oq qon rasmidagi o'zgarishlarning bir xil sifatli tabiati.

O'tkir nonspesifik sialoadenit xo'ppoz va flegmonadan farq ‘qiladi, chunki u og'ir umumiy kasalliklarda yoki qorin bo'shlig'i organlariga jarrohiik aralashuvlardan so'ng, so’lak bezlarining sekretor funktsiyasining vaqtinchalik refleksli pasayishi bilan birga kuzatiladi; ko’rsatilgan lokalizatsiyaning xo'ppozlari va flegmonalari ko'pincha pastki katta molyarlar, og'iz bo'shlig'i shilliq qavati, yuz 'terisi (yarali gingivit, stomatit, periodontal kasallik, furunkul, travma), va boshqalar.).

O'tkir nonspesifik sialadenitni xo'ppoz va flegmona parotid- chaynashdan ajratib turadigan asosiy simptom. Nonspesifik sialadenitda parotid yoki pastki jag'osti so'lak yo'lida yiring bo'lsa, bu sohalarning xo'ppoz va flegmonasida so'lak bezi yo'lidan normal miqdorda tiniq so'lak ajralib chiqadi.

Xuddi shu o'ziga xos belgi, aytib o'tilganidek, parotid-chaynash va submandibulyar hududlarda lokalizatsiya qilingan limfadenitga ham xosdir.

Differensial diagnostika      o'tkir nonspesifik kuchaygan surunkali nospetsifik sialadenit bilan sialadenit ikkinchisining klinikasi taqdim etilgandan keyin tasvirlangan.

Surunkali nospesefik sialodenitlari

Surunkali      o'ziga xos bo'lmagan sialadenit      bor birlamchi surunkali jarayonlar, ko'pincha parotid so‘lak bezlarida va kamdan-kam hollarda submandibulyarda paydo bo'ladi. Shu bilan birga, I. F. Romacheva (1972) ta'kidlaganidek, ko'plab mualliflar ushbu kasallikning barcha bosqichlari yallig'lanishning klinik belgilari bilan tavsiflanmasligini va bezdagi bir qator funktsional va morfologik o'zgarishlar yallig'lanishdan oldin sodir bo'lishini va fon ekanligini ta'kidlaydilar, unda surunkali yallig'lanish jarayoni paydo bo'ladi va rivojlanadi.